Waarom doe je wat je doet? Waarom lopen je relaties steeds vast, of voelt de relatie met je familie zo moeizaam? Waar komt dat schuldgevoel of die onzekerheid vandaan?Al die bewuste en onbewuste gevoelens komen voort uit een systeem waarvan je je vaak niet eens bewust bent: de onlosmakelijke band met je familie.
Veel mensen die voor het eerst horen over familieopstellingen of het een keer live hebben meegemaakt, beschouwen het proces van opstellingen als iets mysterieus. Op het eerste gezicht is een familieopstelling ook een bizar schouwspel. Toch is het minder mysterieus dan je in eerste instantie misschien zou denken.
Psycholoog Vincent van der Burg, Ph.D. schreef er een praktisch en verhelderend boek over. Het is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in persoonlijke groei en vergroting van het bewustzijn.
“De kunst van het leven is om ermee in lijn te komen. In familieopstellingen doe je dat door in te zien hoe we allemaal zijn geconditioneerd door onze families. Zodra je inziet dat je een keuze hebt, dat je meer bent dan je aangeleerde gedrag, kom je weer een stuk dichter bij wie je werkelijk bent.”
Wil jij meer te weten komen over wie je bent en waar je vandaan komt? Dan is dit alvast een inzichtgevend boek vol met bruikbare informatie, verhelderende casuïstiek en concrete oefeningen waarmee je direct aan de slag kunt.
Sinds ik vorig jaar zelf de opleiding familieopstellingen heb gevolgd bij het IVSW – Instituut voor Systemisch Werk rijden de houten poppetjes standaard met me mee in de kofferbak van mijn auto, voor het geval ik ze tijdens één van mijn coachsessies weer eens nodig mocht hebben.
Wil jij meer rust, balans of verbinding creëren in je leven en werk? Of loop je ergens tegenaan waar je graag eens samen met iemand naar wilt kijken? Bel me dan gerust eens op 0680157159
Tijdens het opruimen van mijn werkkamer stuitte ik dit weekend op de spiegelkaarten van Schouten & Nelissen. Ze zijn rond 2005 ontworpen om je te ondersteunen bij je persoonlijke groei en ontwikkeling. Ik vind ze nog steeds prachtig en krachtig tot de verbeelding spreken. Door anders te kijken naar hetzelfde plaatje komen we op het spoor van een andere dimensie en eventueel een nieuw plot.
Welk dier staat het meest symbool voor jouw persoonlijkheid? Welke specifieke eigenschappen weerspiegelen hoe jij in je leven en werk staat?
In ons gedrag zijn we vaak niet origineel. We herhalen vertrouwde gedragspatronen waarvan we uit ervaring weten dat die ons helpen onze doelen te realiseren. Soms merken we dat we daardoor in kringetjes blijven rond draaien.
Wanneer je het gevoel hebt dat je vast zit in een patroon waar je wel uit wilt maar eigenlijk niet goed uit kunt komen, ga je onderzoeken wat je gevangen houdt. Stel je voor dat je in een kooi zit waarvan de deur open staat. Wat weerhoudt je ervan om eruit te stappen en de zon op te zoeken?
Je eigen schaduw vangen begint bij de wens om iets te veranderen in je leven. Het betekent dat je bewust kiest voor verandering en de verantwoordelijkheid neemt voor wat je jezelf toewenst.
Tijdens de training wordt je uitgenodigd om nieuwe mogelijkheden te ontdekken en te ervaren hoe je effectiever met lastige situaties in je leven en werk om kunt gaan. Hoe kun je jezelf zijn en voldoen aan de verwachtingen van jouw omgeving? Hoe vind jij de juiste balans tussen ruimte voor jezelf en ruimte voor de ander?
De spiegelkaart is een krachtige manier om je te houden aan je diepgewortelde intenties en jouw kernwaarden. Met de nieuwe kennis en inzichten die je hebt opgedaan formuleer je jouw gewenste doelen en concrete acties.
En zeg nou zelf, hoe leuk is het om drie maanden later post te ontvangen met daarbij jouw zelf geschreven kaart om je te herinneren aan je eigen wensen en goede voornemens?
Als we onszelf en anderen verrassen met onverwacht nieuw gedrag, verandert het perspectief. Wat kan jou helpen om je vandaag vrijer te voelen en het leven te leiden dat jij graag wilt?
Tekst ontleend aan het boek ‘Vang je eigen schaduw’ van Margriet Bienemann en Rupert Spijkerman.
Wanneer je langere tijd op afstand werkt van je collega’s wordt de kans op miscommunicatie en oplopende stress en irritatie over terugkerende ‘issues’ groter: 👉 Hoe maak ik mijn teamleden duidelijk dat we de resultaten zo nooit gaan halen? 👉 Waarom doet mijn collega uiteindelijk niet wat hij zegt te gaan doen? 👉 Hoe komt het dat ik bij bepaalde mensen nooit goed uit mijn woorden kom? 👉 Ik twijfel erover hoe ik het gesprek met mijn opdrachtgever zal aanpakken. 👉 Kan ik het wel maken om tegen die oudere collega te zeggen dat het toch anders moet? 👉 Hoe voorkom je dat de hardste schreeuwers altijd hun zin krijgen?
Na bijna twee jaar #thuiswerken is de focus binnen veel teams en organisaties vooral komen te liggen op de inhoud en procedures. De aandacht voor het proces, de werksfeer en de onderlinge verhoudingen is gaandeweg steeds meer ‘onder de tafel’ verdwenen.
#Intervisie is een uitstekende manier om dit patroon te doorbreken. In een consultatiegroep van 4 tot 6 collega’s help je elkaar om je bestaande beeld over vraagstukken in je werk aan te scherpen en de samenwerking te versterken.
Het karakter van begeleide intervisie laat zich omschrijven als praktisch, positief, stimulerend en interactief. Samen met- en van elkaar leren, reflecteren, ontdekken en experimenteel met elkaar vaststellen wat in de praktijk wel en niet werkt.
Hierbij richten we ons in eerste instantie niet op het vinden van oplossingen voor de ingebrachte werksituaties, maar wordt eenieder vooral uitgenodigd om nieuwsgierig te zijn naar de achtergronden en dieperliggende oorzaken.
Tijdens de sessies hebben we niet alleen oog voor de taak en het resultaat, maar besteden we ook expliciet aandacht aan de verschillen in beleving en opvatting tussen collega’s. Hierbij creëren we een open sfeer waarin ruimte is voor het stellen van vragen en waarbij deelnemers oprecht naar elkaar luisteren.
Door samen bewust even de tijd te nemen om te schakelen tussen Gevoel, Relatie, Inhoud en Procedure, krijg je meer GRIP op het proces en de communicatie. Zo ontstaan mooie nieuwe én praktische inzichten, een (h)echter contact en een betere verbinding, ook #online!
Kan jouw werksituatie ook wel een booster gebruiken? Bel me dan gerust op 0680157159
“Ik wil graag concrete handvatten hoe ik anderen kan meekrijgen in mijn ideeën, maar….
…ik houd niet van trucjes of poppenkast …ik ben wel klaar met oeverloze discussies …ik irriteer me als iemand niet wil luisteren …ik sta liever niet teveel op mijn strepen …ik heb een hekel aan politieke spelletjes …ik luister niet meer naar ‘onzinverhalen’ …ik word toch niet serieus genomen …ik vind het lastig om stelling in te nemen …ik heb geen zin in aanstellerij of zweverig gedoe …ik wil wel mezelf kunnen blijven.”
Zomaar wat quotes uit intakes en terugkerende thema’s in mijn trainingen Leidinggeven zonder Macht, Effectief Communiceren, Persoonlijk Leiderschap, Strategisch Beïnvloeden en Adviseren in het Krachtenveld.
Authentiek beïnvloeden houdt in de praktijk zoveel meer in dan anderen overtuigen van jouw eigen gelijk.Soms snap je iets pas als je het zelf hebt ervaren.Kennis is prachtig, maar de kunst is om ondertussen het gevoel voor je omgeving niet te verliezen.
Als je aandacht hebt voor wat er is, kun je gevoelens en gedachten opmerken en voor jóu laten werken, in plaats van andersom. Wanneer je met je meest innerlijke drijfveren in contact komt, wordt een persoonlijke en emotionele kracht werkzaam die maakt dat je verder kunt komen.
Door te beïnvloeden vanuit persoonlijke kracht kun je anderen bewegen tot verandering in opvattingen en gedrag in een door jou gewenste richting, zonder gebruik te maken van formele macht en met respect voor- en vertrouwen in de ander.
Verbinding vanuit vrijheid maakt de kans het grootst dat de ander wil bijdragen aan het vervullen van jouw ambities. Als je weet wat je wilt en nodig hebt om je doelen te bereiken, kun je verantwoordelijkheid nemen voor jouw eigen behoeften.
Om triggers te vermijden of ingesleten patronen te doorbreken, is het belangrijk om ook de signalen van je lichaam serieus te nemen. Als je de emoties die je voelt beter leert herkennen kun je ze onder controle krijgen voordat zij jou gaan beheersen.
Het vraagt soms moed om jezelf te zijn en blijven in een dynamische en complexe werkomgeving. Door bewust te schakelen tussen de kracht van het denken, voelen, doen en geloven vergaren we gaandeweg samen de kennis, wijsheid en vaardigheden om onze innerlijke krachten binnen ons team en werk op een juiste manier in te zetten.
Je kunt verbinding maken met een groter geheel, niet door te denken, maar door (in) te voelen en als leidinggevende en collega’s samen oog en oor te hebben voor wat mensen in teams en organisaties beweegt, verbindt en versterkt.
Wil je meer weten? Maak in dit filmpje alvast kennis met de vier beinvloedingsstijlen en ontdek in 3 minuten welke kracht er schuil gaat achter “De vijfde stijl”:
Wil je hier een keer samen over door praten? Bel me dan gerust op 0680157159.
Wat heb jij nodig om plezierig en effectief te kunnen samenwerken? Die vraag stel ik vaak aan het begin van een training of teamsessie. En het is opmerkelijk hoe eensgezind de deelnemers zijn in hun antwoorden. Respect en vertrouwen worden meestal als eerste genoemd. Oh ja, en ‘op tijd koffiepauze’… 😊 Als mens lijken we veel meer op elkaar dan we soms denken of tegenover elkaar willen toegeven. Waar heb jij nu vooral behoefte aan, zowel thuis als op je werk?
Zelfverwezenlijking is slechts het topje van de ijsberg. Er ontstaat pas echt ruimte voor ontwikkeling of prestaties als ook in onze psychosociale behoeften (zoals erkenning en waardering) en fysieke basisbehoeften (zoals eten, drinken en slapen) wordt voorzien.
Conflicten ontstaan niet door een verschil in behoefte, maar door verschillen in de strategieën die we kiezen om een behoefte te vervullen.
Zeuren is een onbegrepen pleidooi voor iets wat zich wil uiten. Je voelt een hunkering en verlangen of een zeurende leegte als er iets mist. Vaak heb je niet eens in de gaten dat er iets zeurt.
Boos worden of iemand beschuldigen is een snelle manier om je woede kwijt te raken, terwijl je eigenlijk wilt zeggen: ‘ik ben geraakt door wat er is gebeurd.’
Ook klagen is een vorm van nemen en een subassertieve manier om je behoeften te vervullen. Het is gedrag dat je afhankelijk houdt van de reactie van de ander.
Het werkt averechts als je jouw gevoel en behoeften (indirect) uitdrukt via interpretaties. Dat komt al snel over als kritiek of een eis, wat open contact blokkeert.
Oordelen, dwingen, verantwoordelijkheid ontkennen en denken dat je iets kunt verdienen zijn subtiele uitingen van geweld in taal. Mensen reageren hierop met verdedigen, aanvallen of afstand nemen.
Toch komt dit gedrag in het dagelijks leven veel vaker voor dan verbindende communicatie waarbij je zonder oordeel uitspreekt wat iets met jóu doet.
Verbinding vanuit vrijheid maakt de kans het grootst dat de ene persoon graag wil bijdragen aan het vervullen van de behoefte van de ander.
Een ander is niet verantwoordelijk voor jouw behoeften. Het helpt dus om de diverse behoeften bij jezelf te verkennen, herkennen en erkennen.
Emoties ontstaan door jouw interpretatie van de situatie. Wanneer je de werkelijkheid feitelijk kunt waarnemen, verdwijnt een groot deel van je triggers.
Interpretaties drijven ons verder uit elkaar. Het werkt beter als je kunt aangeven wat je voelt (ipv denkt) en vertelt wat je nodig hebt.
Emoties zijn signalen van (on)vervulde behoeften. Een ander kan een trigger zijn van je emoties, echter de oorzaak voor je emoties is altijd een onvervulde behoefte in jezelf.
Een on(h)erkende behoefte zorgt vrijwel altijd voor problemen. Keuzevrijheid kan niet bestaan zolang je geen verantwoordelijkheid neemt voor jouw behoeften.
Hoe beter jij je emoties kunt verbinden aan je behoeften, hoe makkelijker het voor de ander is om contact te houden en je te helpen.
Authentiek beïnvloeden met oog voor relatie, hoe doe je dat?
“Oprecht begrip tonen en zelf met een voorstel komen, in plaats van tegen iemand in te blijven gaan”, was het korte en treffende antwoord van één van mijn deelnemers aan een assertiviteitstraining. Kernachtiger kunnen zelfs de Amerikaanse psychologen Karen Horney en Marshall Rosenberg het waarschijnlijk niet samenvatten. Toch blijkt dat in de praktijk niet altijd zo eenvoudig. Want wanneer gaat beïnvloeden over in manipuleren of intimideren?
‘Wees jezelf en pas je aan’
“We moeten allemaal wel eens iets doen waar we geen zin in hebben”, zei een leidinggevende een keer tegen mij. Daar valt natuurlijk geen speld tussen te krijgen. Toch voelde ik me door hem niet gehoord, waardoor mijn hakken meteen in het zand gingen. Kan het ook anders?
“Als je ergens last van hebt, heb je altijd recht van spreken”, vertrouwde weer een andere leidinggevende mij eens toe. Of zoals een vriendin ooit opmerkte toen ik haar weer eens probeerde te overtuigen van mijn eigen gelijk: “Het klopt wat je zegt, maar voor mij voelt het anders.” Tja, dan ben je al snel uitgepraat, dacht ik toen… Of toch niet?
“Weet je wat jij nog moet leren?”, vroeg een directeur aan mij toen ik rond mijn dertigste enorm liep te pushen om dingen gedaan te krijgen. “Nee”, zei ik geirriteerd terwijl ik dacht “maar dat ga jij me nu vast vertellen”. “Jij moet leren om een beetje meer geduld en vertrouwen te krijgen”, was zijn antwoord.Het heeft nog lang geduurd voordat ik echt wilde snappen wat hij bedoelde… Hoe had dit het begin kunnen worden van een vruchtbare dialoog?
Karen Horney (1855-1952) noemt drie manieren om relaties aan te gaan. Je kunt je naar mensen toe bewegen (compliance), tegen hen in gaan (vijandigheid) of je van hen afkeren (terugtrekking). Vooral de twee uiterste stijlen van gedrag zijn vaak zichtbaar of voelbaar in de onderlinge communicatie: ‘Wees jezelf en pas je aan’.
De grens tussen authentieke beïnvloeding en manipulatie is in het interactiepatroon soms moeilijk te trekken. Beiden worden gebruikt om de ander tot actie aan te zetten of van een bepaald standpunt te overtuigen. Hoe houd jij ‘het juiste midden’ tussen zorgdragen voor jouw eigen belangen en investeren in de relatie met de ander?
Gebrek aan wederkerigheid in relaties
Mensen die intimideren of manipuleren laten je problemen oplossen die ze ook zelf zouden kunnen oplossen. Ze proberen je een schuldgevoel aan te praten als ze iets niet krijgen wat ze willen. Als je hier aan toegeeft, zul je merken dat ze je niet alleen niet bedanken, maar ze uiteindelijk alleen maar meer en meer zullen willen. Ze zijn continu gefocust op zichzelf en het woord ‘wederkerigheid’ lijkt niet in hun woordenboek voor te komen.
Intimatie is iemands gedrag beïnvloeden door hem onder druk te zetten of angst aan te jagen door te dreigen met negatieve gevolgen. Het controlerende aspect waarmee verbale intimidatie soms gepaard gaat kan erg subtiel zijn waardoor het haast niet merkbaar is. Je kunt de tekenen leren herkennen zodat je voorkomt dat je er het slachtoffer van wordt.
Onder druk zetten: ‘Je moet deze opdracht nu uitvoeren anders komen er grote problemen.’
Kwaad worden,bang maken: ‘Dit valt me heel erg van je tegen hoor, je hoort hier nog van.’
Emotionele chantage: ‘Als jij je echt collegiaal opstelde dan zou je het wel doen.’
Proberen je over te halen: ‘Ach doe niet zo moeilijk, het valt toch wel mee met die werkdruk?’
Voor welk appèl ben jij gevoelig?
Ook een niet-assertieve communicatiestijl is slechts een destructieve manier om je behoeften te vervullen. Het is gedrag dat je afhankelijk houdt van de reactie van de ander, en het blokkeert open contact. Toch komt deze stijl van communiceren in het dagelijks leven veel meer voor dan assertieve of ‘volwassen’ communicatie waarbij je zonder oordeel uitspreekt wat iets met jóu doet. Er is sprake van manipulatie als iemand op een indirecte manier probeert jouw gedrag of daden te beïnvloeden. Voor welk emotionele appèl ben jij gevoelig?:
Op je schuldgevoel werken: ‘Wat zal de klant wel niet van ons denken?’
Vleien: ‘Als jij het doet wordt het echt veel beter.’
Smeken: ‘Wil je het alsjeblieft voor deze ene keer doen, please?’
Medelijden opwekken: ‘Kun je mij echt niet helpen, ik wil vanavond ook op tijd thuis zijn.’
Waar krijg jij jeuk van?
Manipulatie is het opleggen van jouw eigen belang, zonder rekening te houden met het belang van de ander. De impliciete boodschap kan ook verstopt zijn onder gevoelens van loyaliteit, liefde of gewoonte. Ons beoordelingsvermogen wordt vertroebeld door onze emoties, waardoor het moeilijk is om de realiteit achter een verborgen agenda of geheime motieven in bepaald gedrag te herkennen. Waar krijg jij jeuk van?
Doen alsof ze het beste met je voor hebben: ‘Het is ook in jouw voordeel om dit te doen hoor.’
Je ongunstig vergelijken met een ander: ‘Sara heeft het ook gedaan, waarom doe jij het nou niet?’
Omkopen:‘Als je het wel doet dan regel ik een extra vrije dag voor je.’
Oordelen, dwingen, verantwoordelijkheid ontkennen en denken dat je iets kunt verdienen zijn subtiele uitingen van geweld in taal. Mensen reageren hierop met verdedigen, aanvallen of afstand nemen. Het is gedrag dat ten koste gaat van vrijheid en veiligheid in het contact en daarmee ten koste van verbinding en samenwerking.
Hoe houd je ‘het juiste midden’?
In vrijwel alle relaties die we aangaan in ons leven geldt dat een faire balans in geven en nemen belangrijk is. Wat je geeft, moet je ook ongeveer weer terug krijgen om een relatie gezond te houden. Niet direct en niet in dezelfde vorm, maar zo ongeveer over de hele linie moet er een evenwicht zijn in de uitwisseling. In de antropologie wordt dit wederkerigheid genoemd. Zonder deze uitwisseling stagneert de interactie.
“Conflicten ontstaan door verschillen in (coping)strategieën die we kiezen om een behoefte te vervullen, niet door een verschil in behoeften”, aldus Marshall Rosenberg, ontwerper van het model voor geweldloze communicatie. Als iemand gelooft dat jij de oorzaak bent van zijn onvervulde behoefte probeert hij of zij je verantwoordelijk te maken voor iets waar jij niet verantwoordelijk voor kunt zijn. Je zult deze verantwoordelijkheid misschien wel op je proberen te nemen: uit angst voor conflict of schuldgevoel. Marshall Rosenberg noemt dit ‘Emotional slavery’.
In haar klassiek geworden “Onze innerlijke conflicten” schetst Karen Horney hoe problemen mede ontstaan door de ontkenning en verdringing van de innerlijke conflicten van de mens. Zo kan een kind vrij en evenwichtig opgroeien wanneer het zich veilig voelt, geborgen weet en als mens oprecht gezien, erkend en gewaardeerd wordt. Naarmate een kind vaker ten prooi valt aan nadelige invloeden, ontwikkelt het een diepe onzekerheid die kan uitgroeien tot basale angst: het gevoel hulpeloos en alleen te zijn in een wereld die als potentieel vijandig wordt ervaren.
Beïnvloeden vanuit persoonlijke kracht vraagt om een helder bewustzijn, ongehinderd door negatieve gedachten. Hiervoor hoeven we het niet ver te zoeken. De kern ervan dragen we in onszelf. Eckhart Tolle: “Het begint met stil-zijn en je focussen op dat ene moment waar toekomst en verleden ons niet afhouden van wie we werkelijk zijn.”
Vertrouwen in jezelf en de ander
Authentiek beïnvloeden begint met vertrouwen hebben in jezelf en de ander, gericht op het tegemoetkomen aan ieders behoeften. Verbinding vanuit vrijheid maakt de kans het grootst dat beide personen graag willen bijdragen aan het vervullen van de behoefte van de ander. Ken jezelf, je potentieel, stem af met je omgeving en haal eruit wat erin zit.
Door middel van gericht communiceren probeer je de ander te bewegen tot verandering in opvattingen en/of gedrag in een door jou gewenste richting. Spreek helder en duidelijk uit wat jij graag wilt (bereiken) of nodig hebt om met de ander mee te gaan, zonder gebruik te maken van formele macht en met respect, oprechte aandacht, interesse en begrip voor de reactie van de ander.
Naarmate we bewuster en effectiever leren schakelen tussen Voelen (gewaarwording), Denken (bewustwording) en Doen (gedrag en communicatie) beschikken we als mens over oneindig veel keuzemogelijkheden om invloed uit te oefenen op de kwaliteit van ons leven, werk en relaties. Zo kunnen we onze kleurrijke talenten verder ontwikkelen én tegelijkertijd onze veelkleurige relaties met anderen versterken.
Wil jij ook leren beïnvloeden vanuit jouw persoonlijke kracht? Bel me dan gerust een keer op 0680157159
Geraadpleegde en geciteerde bronnen:
Tien Beinvloedingsvaardigheden, Jan Bijker, maart 2013
Onze innerlijke conflicten, Karen Horney, November 1999
Gaat jouw klassikale training niet door? 🤔 En voel je niks voor de online variant? 😓 Kijk dan even naar dit filmpje.
Twijfel je nog aan de effectiviteit van een virtuele training? Lees dan hieronder enkele reacties van mijn deelnemers waaruit blijkt dat online leren en reflecteren in coronatijd óók heel leuk, leerzaam en inspirerend kan zijn:
“Tof, leerzaam en afwisselend! Een trainingsdag vol discussies en veel ruimte voor vragen. Dat vond ik juist erg fijn.”
“Het was een goede en leerzame training met een fijne combinatie van theorie en praktijk door elkaar en die werd gegeven door een zeer bekwame trainer. Het feit dat de training online was, bleek helemaal geen probleem te zijn.”
“Zeer waardevolle training, met een deskundige en betrokken trainer.”
“Interactieve training. Door diversiteit van deelnemers zijn ook veel onderdelen van feedback aan bod geweest. De trainer was scherp en gericht op praktijk. Daarnaast vond ik de set up van de training modern. Zeer fijne training.”
“Het blijft top om samen met collega’s aan een bepaalde opdracht of vraagstuk te werken. Ik was bang dat dit online een stuk lastiger ging worden, maar met de ‘Breakoutrooms’ ging dat prima.”
Ondanks dat het online was, zeer prettige training met een klein groepje. De manier van les geven heb ik als zeer prettig ervaren. Ik vond Olchert een fijne trainer. Hij had voor iedereen aandacht en betrok iedereen goed bij de cursus. De 2 halve dagen vlogen voorbij.
“Ik heb het idee dat ik qua feitelijke kennis net zoveel leer als op een fysieke dag, dus er gaat geen informatie verloren!”
“Heel concrete invulling van de training gebaseerd op actuele cases. Daardoor komt het dichtbij en blijft e.e.a. beter ‘plakken’.”
“Ik vind dat ik veel meer heb ‘meegenomen’ dan tijdens een gemiddelde training. De training was open, to the point, met oog voor detail en persoonlijke diepgang. Jammer dat het alweer voorbij is!”
“Ik was vooraf best sceptisch, maar moet zeggen dat Olchert er met zijn onverminderde enthousiasme een nuttige sessie van heeft gemaakt en ook online weet te boeien en de juiste snaar weet te raken.”
“Een zeer ervaren trainer die nieuwe inzichten geeft, enthousiasmeert en iedereen bij de lessen betrekt: vriendelijk, scherp, enthousiast, betrokken. Een leerzame training!”
“Zeer goede trainer met oog voor de te behandelen stof met gelegenheid tot voldoende eigen (praktijk)inbreng. Bewaakt ieders betrokkenheid goed.”
