Het Coronavirus dwingt ons om op een nieuwe manier te kijken naar de wereld, naar anderen en -last but not least- naar ons zelf. Is het virus wel onze grootste vijand, of is het onze levensstijl de werkelijke oorzaak? Is er geen ander scenario denkbaar? Is crisis en ellende eigenlijk niet van alle tijden? Waarom is een open debat hierover zo moeilijk? En wat wordt voor ons samen straks “het nieuwe normaal”?
Zondag is het Pasen, het feest van hoop en nieuw leven. En ik durf het bijna niet hard op te zeggen, maar vergeleken bij mijn burn-out en depressie ervaar ik de Coronacrisis tot dusver als één groot feest van verwondering en saamhorigheid. Mijn omzet is weliswaar dramatisch teruggelopen, maar ik troost mezelf met de gedachte dat er op dit moment een hoop mensen zijn die er een stuk slechter aan toe zijn dan ik. Het grote verschil met mijn persoonlijke crisis is dat we nu met z’n allen diep in de shit en ellende zitten. Voor mij voelt dat toch een stuk minder eenzaam. De grote vraag is en blijft alleen: Hoelang gaan we dit met z’n allen nog volhouden?
Elke verandering begint met bewustwording en nieuwe inzichten. Als gevolg van een reorganisatie op mijn werk en mijn scheiding die daarop volgde, was ik in 2013 een jaar lang volledig opgebrand. Om meer inzicht te krijgen in mijn geest ben ik destijds elke dag gaan opschrijven waar ik dankbaar voor was. En welke gedachtes mij die dag gehinderd hadden: Waar heb ik vandaag mentaal veel tijd en energie in gestoken, terwijl ik daar eigenlijk helemaal geen invloed op had? Zo leerde ik om beter te relativeren en groeide mijn zelfbewustzijn.
Relativeren wordt voor mij lastiger in het pijnlijke besef dat er alleen al in Libanon op dit moment anderhalf miljoen Syrische of Palestijnse vluchtelingen wonen, verspreid over honderd vluchtelingenkampen, in omstandigheden die we ons in Nederland nauwelijks kunnen voorstellen. Je zal daar nu zitten met een grote familie in een veel te kleine zelfgemaakte tent zonder water en elektriciteit. Hoezo anderhalve meter afstand houden, handen wassen, binnen blijven, Zoom, Teams, online opleiding, coaching en samen nog even volhouden? “Het nieuwe normaal”? Waar hebben wij het dan over?
Pasen vertelt ook het verhaal van het lijden van Christus die gestorven is voor onze zonden. Voor gelovige mensen verwijst de ‘veertigdagentijd’ die aan het Paasfeest voorafgaat naar het aantal dagen dat Jezus volgens drie evangelisten in de woestijn verbleef en het aantal jaren dat de Israëlieten vanuit Egypte onderweg waren naar het Beloofde Land. Vasten is voor gelovigen daarom ook steeds een voorbereiding op het hoogfeest van Pasen en een periode van inkeer en bezinning.
Toen ik in 2016 zelf goed en wel was opgekrabbeld van mijn burn-out en dacht dat ik het ergste leed achter de rug had belandde ik halverwege dat jaar in een middelzware depressie. Ik was als trainer/coach net voor mezelf begonnen en vroeg me af of er eigenlijk nog wel iemand op me zat te wachten. Ik dacht dat ik niks meer kon. Het zweet brak me al uit als ik ’s ochtends mijn sokken moest aantrekken. Tegelijkertijd voelde ik me schuldig dat andere mensen heel hard aan het werk waren en mijn ex voor de kinderen moest zorgen, terwijl ik ondertussen als een zombie op de bank voor me uit lag te staren. Dit zette mij opnieuw aan tot bezinning en reflectie over de vraag: Hoe komt het dat wij als mensen zo hardnekkig kunnen blijven vasthouden aan oude denkpatronen, zelfs als je weet dat die ons niet meer verder gaan helpen?
Op zoek naar antwoorden las ik de afgelopen jaren boeken van schrijvers, journalisten, historici, economen, juristen, filosofen, psychologen, psychiaters, antropologen, biologen, opvoedkundigen en deelde hun verhalen en artikelen op LinkedIn onder de hashtag #andersdenkenvoelendoen. De essentie van anders denken, me beter voelen en gewoon doen wordt mijns inziens goed samengevat door filosoof Lammert Kamphuis:
“Goede voornemens gaan uiteindelijk over de vraag wie we willen zijn.”
“Om een scherp antwoord op die vraag te krijgen, zou je jezelf kunnen afvragen: wat zou ik willen doen als dit het laatste jaar van mijn leven was? De stoïcijnen gebruikten deze vraag om helder te krijgen wat ze echt belangrijk vonden in het leven. In plaats van alleen maar optimistisch te kijken naar de toekomst of bezig te zijn met wat beter kan, zouden we het verleden meer in ons leven mogen integreren en ons daardoor verzoenen met dat wat is. Zo creëer je een ruimte waar reflectie en stilstand de norm zijn.”
Waar het ons mensen aan kennis en vermogen ontbreekt, begint ons geloof. Zo is vasten is een manier om jezelf een tijdlang te onthouden van het gebruik van bepaalde dingen. Het kan gaan om eten en drinken, maar tegenwoordig ook om andere dingen, bijvoorbeeld je auto minder of niet gebruiken, de computer of iPhone uit laten staan.
Een goede manier van vasten probeert drie dingen te bereiken:
– een betere omgang met jezelf;
– een betere omgang met medemensen;
– een betere omgang met het milieu en de gehele wereld.
Voor gelovige mensen leiden deze drie wegen in hun combinatie tot een vierde hoger doel: Het nastreven van een betere omgang met het geheim dat we God noemen. Anderen hebben het liever over “een transformatie” die ons uiteindelijk zal leiden naar een betere wereld. En zo kijkt iedereen naar de wereld vanuit zijn- of haar eigen perspectief:
“We do not see things as they are, we see them as we are” – Talmud –
Hoe groter de verschillen, hoe groter de mogelijkheden om van elkaar te leren, jezelf te ontwikkelen en in de komende tijd samen iets moois en beters te creëren. Zo komt historicus (en domineeszoon) Rutger Bregman in zijn boek “De meeste mensen deugen” tot de conclusie: “Een betere wereld begint niet bij jezelf, maar bij onszelf. Vriendschap en liefde, vertrouwen en loyaliteit worden waar als we erin willen geloven.”
Fijne paasdagen!