Als je gevoelig bent voor de waardering of goedkeuring van anderen kan er makkelijk misbruik van je gemaakt worden, omdat men weet dat je toch geen ‘nee’ kunt zeggen. Zo kan je regelmatig opgezadeld worden met het werk of de problemen van een ander. Hoe voorkom je dat de ‘aapjes’ in de organisatie jou de baas worden?
Minder vrijheid, meer te doen
Steeds meer mensen kampen met burn-outklachten. Uit recent TNO onderzoek blijkt dat ongeveer een kwart van het totaal aantal verzuimdagen verband houdt met psychische klachten, overspannenheid of burn-out. Volgens TNO zijn er twee belangrijke oorzaken zijn die de werkstress en -druk verhogen:
1. Mensen ervaren minder vrijheid als ze aan het werk zijn
2. Er wordt steeds meer van ze gevraagd.
Veel moeten en weinig zelf kunnen bepalen blijkt dus niet zo’n gunstige combinatie. Werknemers zeggen in het TNO-onderzoek verlaging van de werkdruk als oplossing te zien voor hun burn-outklachten. Toch blijkt dat in de praktijk vaak een stuk makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe voorkom je een cultuur van ‘emotionele slavernij’?
Van brandjes blussen naar opgebrand raken
Mensen met een groot verantwoordelijkheidsgevoel en plichtsbesef zijn van onschatbare waarde voor de organisatie en mensen in hun omgeving vanwege hun inzet, loyaliteit en betrouwbaarheid. Enerzijds omdat ze overal brandjes blussen en anderzijds omdat ze de sfeer positief weet te beïnvloeden. De keerzijde is dat je zo teveel hooi op je vork kunt nemen, zowel op je werk als privé.
Naarmate je langer in een situatie zit waarin je hard moeten werken, zonder het gevoel te hebben dat je daar iets over te zeggen hebt, is de kans groter dat je klachten ontwikkelt. Het onderdrukken van je gevoel kan een destructief effect hebben, vooral op jouw eigen welzijn. Wat kan er gebeuren als je emoties niet uit?
- je schikt je in een oneerlijke situatie
- je voelt je niet de baas over je eigen leven
- je voelt je onrechtvaardig behandeld
- je offert jezelf op, in naam van de lieve vrede
- je voelt je machteloos
- je voelt je een slachtoffer
- je hebt periodes dat je je depressief voelt
- je hebt regelmatig last van hoofdpijn, nekpijn, rugpijn, slapeloosheid…
Als je de neiging hebt om je voor alles en iedereen verantwoordelijk te voelen, is de kans groot dat ook je gezin hieronder gaat lijden. Je laat anderen over je heen lopen vanuit de gedachte:
· “Ik hou ze te vriend”
· “Ik ga ze uit de weg”
· “Ik geef ze wat ze willen”
· “Ik spreek me niet uit”
· “Ik red me wel”
Ook al kies je ervoor om je irritatie en boosheid te onderdrukken, dan zal het toch een uitweg vinden, want de energie is te sterk. Het zal zich dan kenbaar maken in de vorm van bijvoorbeeld vermoeidheid, onrust, stress of depressieve gevoelens. Dit kan je fysiek en emotioneel opbreken en uiteindelijk leiden tot een burn-out.
Voor welk appèl ben jij gevoelig?
Wanneer je jezelf niet uitspreekt in situaties waarin je voor jezelf zou moeten opkomen, loop je het risico dat anderen steeds meer gaan bepalen wat ‘goed’ voor je is . Als er iemand wordt gevraagd voor een vervelende klus houdt iedereen zijn mond, omdat men weet dat jij uiteindelijk toch wel je hand opsteekt. Wanneer je mensen teleurstelt voel je je al snel schuldig en denk je dat je geen goed mens bent.
Er is sprake van manipulatie als iemand op een indirecte manier probeert jouw gedrag of daden te beïnvloeden. Het controlerende aspect waarmee manipulatie vaak gepaard gaat kan erg subtiel zijn waardoor het haast niet merkbaar is. Het kan ook verstopt zijn onder gevoelens van loyaliteit, liefde of gewoonte. Ons beoordelingsvermogen wordt vertroebeld door onze emoties, waardoor het moeilijk is om de realiteit achter een verborgen agenda of geheime motieven in bepaald gedrag te herkennen. Je kunt de tekenen leren herkennen zodat je voorkomt dat je er het slachtoffer van wordt. Voor welk appèl ben jij gevoelig?
Smeken: ‘Wil je het alsjeblieft voor deze ene keer doen, please?’
Vleien: ‘Als jij het doet wordt het echt veel beter.’
Doen alsof ze het beste met je voor hebben: ‘Het is ook in jouw voordeel om dit te doen hoor.’
Emotionele chantage: ‘Als jij je echt collegiaal opstelde dan zou je het wel doen.’
Op je schuldgevoel werken: ‘Wat zal de klant wel niet van ons denken?’
Medelijden opwekken: ‘Kun je mij echt niet helpen, ik wil vanavond ook op tijd thuis zijn.’
Je ongunstig vergelijken met een ander: ‘Sara heeft het ook gedaan, waarom doe jij het nou niet?’
Afschuiven: ‘Daarvoor moet je echt niet bij mij zijn, hoor, probeer het eens bij…’
Proberen je over te halen: ‘Ach doe niet zo moeilijk, het valt toch wel mee met die werkdruk?’
Omkopen: ‘Als je het wel doet dan regel ik een extra vrije dag voor je.’
Onder druk zetten: ‘Je moet deze opdracht nu uitvoeren anders komen er grote problemen.’
Kwaad worden, bang maken: ‘Dit valt me heel erg van je tegen hoor, je hoort hier nog van.’
Emotionele Slavernij
Mensen die manipuleren laten je problemen oplossen die ze ook zelf zouden kunnen oplossen. Ze zijn continu gefocust op zichzelf en het woord ‘wederkerigheid’ lijkt niet in hun woordenboek voor te komen. Ze proberen je een schuldgevoel aan te praten als ze iets niet krijgen wat ze willen. Als je hier aan toegeeft, zul je merken dat ze je niet alleen niet bedanken, maar ze uiteindelijk alleen maar meer en meer zullen willen. Toegeven aan zo’n verzoek tot het punt waarop je iemands marionet wordt, kan een hoop emotionele onrust creëren. Hoe voorkom je dat jij het slachtoffer wordt van manipulatie?
De eerste stap is om een manipulatieve situatie te corrigeren is om je bewust te worden van het feit dat je gemanipuleerd wordt. Als iemand gelooft dat jij de oorzaak bent van zijn onvervulde behoefte probeert hij je verantwoordelijk te maken voor iets waar jij niet verantwoordelijk voor kunt zijn. Je zult deze verantwoordelijkheid misschien wel op je proberen te nemen: uit angst voor conflict of schuldgevoel. Marshall Rosenberg noemt dit emotional slavery. “Ik ben boos omdat jij….” “Ik ben verdrietig dus jij moet…”. Met die woorden proberen mensen het gedrag van de ander te beïnvloeden, bijvoorbeeld door iemand die ‘nee’ zegt de consequenties te laten voelen: “Als jij je echt collegiaal zou opstellen dan…” “Dat valt me van je tegen, hier hoor je nog van”. “Je moet deze opdracht nu uitvoeren, anders komen er grote problemen”.
Zonder bezieling geen kwaliteit.
Een niet-assertieve communicatiestijl is slechts een destructieve manier om je behoeften te vervullen. Het is gedrag dat je afhankelijk houdt van de reactie van de ander, en het blokkeert open contact. Toch komt deze stijl van communiceren in het dagelijks leven veel meer voor dan assertieve of ‘volwassen’ communicatie waarbij je zonder oordeel uitspreekt wat iets met jóu doet.
Zo kan boosheid heel constructief wanneer ze je kracht geeft om in beweging te komen. Het is vaak een teken van emotionele betrokkenheid en het kan je de energie geven voor jezelf op te komen, dat wat je dierbaar is te verdedigen, je grens aan te geven, een prestatie te leveren, je frustratie te uiten en zelf de regie weer in handen te nemen:
· “Ik laat zien wie ik ben”
· “Ik heb mezelf en anderen lief”
· “Ik doe waarin ik geloof”
· “Ik spreek me uit”
· “Ik ben duidelijk in wat ik nodig heb”
Beïnvloeden vanuit persoonlijke kracht
Door te beïnvloeden vanuit jouw persoonlijke kracht maak je bewuste en krachtige keuzes in jouw leven en werk met respect en vertrouwen in de ander. Je kunt jouw eigen wens of behoefte duidelijk maken door de ander op een directe manier om hulp te vragen, in plaats van op indirecte wijze je zin door proberen te duwen. Assertief taalgebruik kenmerkt zich door:
* Ik-taal
* Willen i.p.v. moeten
* Rechtstreeks
* Concreet i.p.v. algemeen
* Niet oordelend
* Kort en bondig
* Geen verklein-/twijfelwoordjes
Richt je aandacht op de zorg
Een manier om drogredenen of oneigenlijke argumenten te ontzenuwen is door “de aapjes in jouw team of organisatie een naam te geven en te adresseren door met elkaar op zoek te gaan naar de rechtmatige eigenaar”. Actief luisteren, kernachtig samenvatten en gericht doorvragen kan je helpen om weer grip te krijgen op de situatie en de werkelijke motieven boven water te krijgen: “Wat versta jij onder collegiaal opstellen? “Wat bedoel je met….? Kun je me toelichten wat de consequenties zijn als ik de opdracht niet meteen kan uitvoeren? Welke concrete problemen voorzie je? Wiens probleem is dat dan? En wat verwacht je daarin nu precies van mij?
Door je aandacht te richten op de onderliggende zorg en bezwaren laat je merken dat je iemand serieus neemt en toon je tevens je bereidheid om mee te denken over mogelijke oplossingen. Realiseer je daarbij ook dat je een verzoek mag weigeren! Dit kun je doen door tijdig en op een assertieve manier jouw eigen grenzen aan te geven:
- Zeg duidelijk: ‘nee’
- Praat vanuit ‘ik’
- Sta stil bij de teleurstelling van de ander
- Geef eventueel een argument en/of alternatief
Doordrammers
Als iemand door blijft praten als je weerstand biedt tegen zijn poging om jou te overtuigen, is dat een teken dat de ander er niet tegen kan dat hij geen invloed over je kan uitoefenen. Hoewel deze mensen vaak erg onzeker zijn, proberen ze zichzelf te presenteren als precies het tegenovergestelde, waarbij ze een egocentrische of dominante houding aannemen om deze angsten te verhullen. Oordelen, dwingen, verantwoordelijkheid ontkennen en denken dat je iets kunt verdienen zijn subtiele uitingen van geweld in taal. Mensen reageren hierop met verdedigen, aanvallen of afstand nemen. Het is gedrag dat ten koste gaat van vrijheid en veiligheid in het contact en daarmee ten koste van verbinding en samenwerking. Bij doordrammers geldt daarom het volgende devies:
1. Zeg: ‘Nee’ (+ argument en/of alternatief)
2. Herhaal jouw grens: ‘Nee’
3. Spreek je gevoel uit: ‘Ik vind het vervelend dat je door blijft gaan’
4. Verbreek het contact
Verbinding vanuit vrijheid en verantwoordelijkheid
Verbinding vanuit vrijheid maakt de kans het grootst dat beide personen graag willen bijdragen aan het vervullen van de behoefte van de ander. Een vruchtbare samenwerking valt of staat bij een gelijkwaardige werkrelatie. Naarmate je je meer bewust wordt van je eigen wensen en behoeften kan je zelfbewustzijn en autonomie groeien. Gaandeweg word je zo steeds minder afhankelijk van de waardering of goedkeuring van anderen. In plaats daarvan weet je anderen te bewegen tot verandering in opvattingen en/of gedrag in een door jou gewenste richting zónder gebruik te maken van formele macht. Dit draagt bij aan een gezond en veilig werkklimaat en leidt zonder enige twijfel tot meer werkplezier en betere resultaten.
Geraadpleegde bronnen:
https://nos.nl/artikel/2269872-steeds-meer-werknemers-kampen-met-burn-outklachten.html
https://verkenjegeest.com/manipulatie-is-geen-liefde/
Ebook Hartige Taal, Geweldloze communicatie in een notendop, Yvonne Jeucken 2018
ABC van 15 emoties, Marja Postema, november 2017
